Υπήρξε και παραμένει μύθος για όσους είχαν την ευκαιρία να την γνωρίσουν, αλλά και για όσους έχουν μελετήσει το Λογοτεχνικό της έργο.
Ανήκει στην δεύτερη μεταπολεμική γενιά ποιητών με τα στοιχεία εκείνα που τους θέλουν να διευρύνουν την εσωτερικότητα τους, να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες. Ο έντονος σκεπτικισμός δικαιώνει κάθε μέρα το κριτικό πνεύμα. Το ερωτικό συναίσθημα, η αγωνία, η απελπισία μπροστά στους κοινωνικούς προβληματισμούς περνά στον καθένα με ξεχωριστό τρόπο.
Η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ λειτούργησε από την πρώτη της ποιητική συλλογή ως «προπομπός της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς (της λεγόμενης γενιάς της αμφισβήτησης)». Το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα της ποιητικής της είναι η «σωματικότητα των αισθημάτων και η κατάφαση στη μοναξιά ως του βαθύτερου γνωρίσματος της ύπαρξης», ενώ στα πιο πρόσφατα έργα της η έμφαση δίνεται στις αυτοβιογραφικές αναφορές και σε έναν εσωτερικό διάλογο με τον θάνατο.
Η αγαπημένη ποιήτρια , παρότι κτυπήθηκε στην γέννηση της από το μικρόβιο του σταφυλόκοκκου και έζησε με αναπηρία στο αριστερό πόδι και χέρι της, το αντιμετώπισε σαν κάτι απόλυτα φυσιολογικό. Ήταν ευτυχής που αυτή η ιδιαιτερότητα ως αρνητικό επιχείρημα, ενστικτωδώς τής ενδυνάμωσε τον ψυχισμό της.
Η μεγάλη ποιήτρια μας εμπνέεται κάθε στιγμή. Είναι η ώρα της επιλεκτικής μοναχικότητας που την απομονώνει στον δικό της κόσμο. Με γλυκύτητα και απλότητα, μοιράζεται τα υπαρξιακά ποιήματα σε ελεύθερο στίχο συνδυάζοντας ποίηση και Φιλοσοφία … «Ποτέ τόσα ερωτήματα δεν βάραιναν τα ποιήματα» λέει σ′ ένα ποίημα, είναι υπαρξιακά και η ύπαρξη είναι τόσο απλή όσο και η ποίηση: ή υπάρχει ή δεν υπάρχει.
Το μεγάλο της πιστεύω η αλήθεια
Η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, πνευματική κόρη του Νίκου Καζαντζάκη, λογοτεχνικά ερωτευμένη με την ποίηση του Κ.Π. Καβάφη, συχνά λυρική όπως ο Τ. Λειβαδίτης, θαυμάστρια του Ν. Καρούζου , στιγμάτισε πάνω από 6 δεκαετίες με την δική της σχολή ποιητικού λόγου. Μας αφήνει μια ατέλειωτη άυλη πολιτιστική κληρονομιά που θα περάσει αναλλοίωτη στους αιώνες.
Δεν έχει καμιά σημασία που δεν απέκτησε παιδιά. Μπορούμε να είμαστε όλοι εμείς που ξέρουμε ότι η αγκαλιά της μας χωράει. Το γνωρίσαμε όσο ζούσε, καθώς ήταν δίπλα στους νέους ποιητές και εξηγούσε πως από την ποίηση δεν πρέπει να περιμένουμε τίποτα . Αν έρθει θα είναι ευλογία …
Την παραξένευε η έντονη διάθεση του ανταγωνισμού των νεότερων ποιητών. Ένιωθε τα γηρατειά ως νομοτέλεια, καθώς ο χρόνος τελειώνει, και το όνειρο του μέλλοντος είναι απαγορευτικό.
Η πάντα χαμογελαστή Κατερίνα Αγγελάκη – Ρουκ , βούρκωνε στην αποδοχή των αναγνωστών κάθε ηλικίας , ενώ δεν ξεχνούσε με κάθε ευκαιρία να ευχαριστήσει για την αγάπη που εισέπραττε.
Στην γυναίκα που διεκδίκησε την ζωή, τον έρωτα, την ποιότητα της κάθε στιγμής, την ομορφιά στον δικό της καθρέπτη, αξίζει να της προσδώσουμε την διεκδίκηση και αυτού του ουρανού, που την υποδέχτηκε με τιμή ως της ζωής συνέχεια …
«Από την κλειδαρότρυπα κρυφοκοιτάω τη ζωή
την κατασκοπεύω μήπως καταλάβω
πώς κερδίζει πάντα αυτή
ενώ χάνουμε εμείς.
Πώς οι αξίες γεννιούνται
κι επιβάλλονται πάνω σ’ αυτό που πρώτο λιώνει:
το σώμα».
Από το ποίημα «Στον Ουρανού του Τίποτα με Ελάχιστα»
Λίγα λόγια για την ζωή της και το έργο της
Η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ γεννήθηκε στην Αθήνα τον Φεβρουάριο του 1939. Γονείς της οι Γιάννης Αγγελάκης και Ελένη Σταμάτη. Είναι πνευματική κόρη του Νίκου Καζαντζάκη, που διατηρούσε φιλικές σχέσεις με τον πατέρα της.
Μόλις στα 17 της χρόνια δημοσιεύει στο περιοδικό «Καινούργια Εποχή» το ποίημα της «Μοναξιά» μετά από παρότρυνση του Νίκου Καζαντζάκη, ο οποίος έστειλε γράμμα στον Γιάννη Γουδέλη, τον διευθυντή της Καινούργιας εποχής γράφοντας: «Παρακαλώ, δημοσιεύστε αυτό το ποίημα, το έχει γράψει μία κοπέλα που δεν έχει βγάλει ακόμα το γυμνάσιο. Είναι το ωραιότερο ποίημα που διάβασα ποτέ!».
Από τότε άνοιξε ο δρόμος για την ενασχόληση της με την ποίηση και τη μετάφραση. Όπως αναφέρει και η ίδια ήταν μεγάλη η είσοδος της στην ποίηση. Άρθρα για την ποίηση και την μετάφραση της ποίησης έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά και εφημερίδες.
Το έργο της έχει μεταφραστεί σε περισσότερες των δέκα γλωσσών και ποιήματά της εμπεριέχονται σε λογοτεχνικές ανθολογίες. Αρχή και τέλος για εκείνη η ποίηση του Κ.Π. Καβάφη. Σπούδασε ξένες γλώσσες στην Αθήνα, τη Γαλλία και την Ελβετία. Είναι διπλωματούχος μεταφράστρια-διερμηνέας. Έχει μεταφράσει, μεταξύ άλλων, Αλεξάντρ Σεργκέγεβιτς Πούσκιν, Βλαντιμίρ Βλαντιμίροβιτς Μαγιακόβσκι, Ουίλλιαμ Σαίξπηρ κ.ά. Η ποίησή της διακρίνεται από μια έντονη καταφυγή σε φανταστικές χώρες.
Το 1962 τιμήθηκε με το Α΄ Βραβείο Ποίησης της πόλης της Γενεύης (Prix Hensch). Το 1985 τιμήθηκε με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Έχει δώσει διαλέξεις και διάβασε ποιήματά της σε Πανεπιστήμια των ΗΠΑ και Καναδά (Harvard, Cornell, Darmouth, N.Y.State, Princeton, Columbia κ.α.)
Το 2000 τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών με το βραβείο Κώστα και Ελένης Ουράνη, ενώ το 2014 βραβεύτηκε με το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων για το σύνολο του έργου της.
Μοιράστηκε την ζωή της για 43 χρόνια κοινής ζωής , με τον σύζυγό της, τον Βρετανό κλασικό φιλόλογο Ρόντνεϊ Ρουκ, μέχρι την μέρα που ο θάνατος του το 2007 τους χώρισε για πάντα.
Μεταξύ των βιβλίων της είναι:
Λύκοι και σύννεφα (1963) - Ποιήματα 63-69, (1971) - Μαγδαληνή, το μεγάλο θηλαστικό (1974) - Τα σκόρπια χαρτιά της Πηνελόπης (1977) - Ο θρίαμβος της σταθερής απώλειας (1978) - Ενάντιος έρωτας (1982) - Οι μνηστήρες (1984) - Όταν το σώμα (1988) - Επίλογος αέρας (1990) - Άδεια φύση (1993) - Λυπιού (1995) - Ωραία έρημος ωραία η σάρκα (1996) - Η Ύλη Μόνη (2001) - Μεταφράζοντας σε έρωτα της ζωής το τέλος (2003) - Στον ουρανό του τίποτα με ελάχιστα (2005) - Η ανορεξία της ύπαρξης (2011) - Ποίηση 1963-2011 (ανθολογία), εκδ. «Καστανιώτη» - Της μοναξιάς διπρόσωποι μονόλογοι, 2016 εκδόσεις Καστανιώτη.
Το μεταφραστικό της έργο:
- Α. Φασιανός, Κέδρος, 1980
- Σβαρτς, Ε., Ο δράκος, Κάλβος, 1981
- Σύγχρονοι αμερικανοί ποιητές, Ύψιλον [ανθολόγηση, μετάφραση], 1983
- Δημήτρης Μυταράς, Κέδρος, 1984
- Layton, Irving, Εδώ αγάπησε φλεγόμενη η Σαπφώ, Libro, 1985
- Στην Αστόρια, Νέα Υόρκη, Κέδρος,1987
- Mayakovsky, Vladimir, Πως φτιάχνονται τα ποιήματα, Ύψιλον,1988
- Σπανίδου, Ειρήνη, Το φίδι του Θεού, Κέδρος,1988
- Thomas, Dylan Marlais, 1914-1953, Κάτω από το γαλατόδασος, Ερμείας, 1990
- Gronowicz, Antoni, Garbo, Libro,1991
- Drot, Jean - Marie, Η επιστροφή του κουλού Οδυσσέα, Μέδουσα, 1992
- Mackridge, Peter, 1946-, Διονύσιος Σολωμός, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1995
- Heaney, Seamus, 1939-2013, Τα ποιήματα του βάλτου, Εκδόσεις Καστανιώτη [μετάφραση, ανθολόγηση], 1996
- Plath, Sylvia, 1932-1963, Το κοστούμι «δε με μέλει», Εκδόσεις Πατάκη, 1996
- Lacarriere, Jacques, 1925-2005, Τα παιδικά χρόνια του Ίκαρου και άλλα ποιήματα, Εκδόσεις Πατάκη, 1997
- Lermontov, Michail, Ένας ήρωας του καιρού μας, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1998
- Puskin, Aleksandr Sergeevic, 1799-1837, Ευγένιος Ονέγκιν, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2000
- Art and Landscape, Ίδρυμα Παναγιώτη και Έφης Μιχελή, 2001
- Ξεινός, Γεώργιος, Εις την Πόλιν, Ιδιωτική Έκδοση, 2001
- Σταθόγιαννης, Πάνος, Νότια θηρία, Διεθνές Κέντρο Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου, 2002
- March, Michael, Εξαφάνιση, Άγρα, 2003
- Brodsky, Joseph, 1940-1996, Τα ποιήματα της Θείας Γέννησης, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2003
- Bellow, Saul, 1915-2005, Άδραξε τη μέρα, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2004
- Σπαθάρη, Ελισάβετ, Ευ αγωνίζεσθαι, Ιδιωτική Έκδοση, 2004
- Η αρχαία πατρίδα των ποιημάτων, Μεταίχμιο, 2004
- Pelevine, Victor, Το κίτρινο βέλος, Άγρα, 2004
- March, Michael, Υπόσχεση μόνο, Άγρα, 2005
- Άναλις, Δημήτρης Τ., 1938-2012, Άνθρωποι της άλλης όχθης, Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη, 2006
- Walcott, Derek Alton, 1930-, Ποιήματα, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2006
- Χρόνης, Βαγγέλης, Youth in Hades, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2008
- Ράλλη, Ιωάννα, Αρχέτυπα του θηλυκού, Cube Art Editions [ Κύβος Εκδόσεις Τέχνης ], 2008
- Εικόνες περιπλάνησης, Εκδ. Καστανιώτη, 2008
- Bellow, Saul, 1915-2005, Η μοναδική. Άδραξε τη μέρα, εκδ.. Καστανιώτη, 2010
- Andreyev, Leonid, 1871-1919, Η σκέψη. Ο κυβερνήτης,εκδ. Άγρα, 2010
- March, Michael, Ο δρόμος της επιστροφής,εκδ. Άγρα, 2010
- Andreyev, Leonid, 1871-1919, Εκείνος και Το κόκκινο γέλιο,εκδ. Άγρα, 2011
- Puskin, Aleksandr Sergeevic, 1799-1837, Ευγένιος Ονέγκιν, εκδ. Καστανιώτη, 2011
- Grossman, Vasily Semyonovich, 1905-1964, Μαντόνα Σιξτίνα. Η αιώνια ανάπαυση, εκδ. Άγρα, 2011
- Heaney, Seamus, 1939-2013, Τα ποιήματα του βάλτου, εκδ. Καστανιώτη, 2013
- March, Michael, Αυτό που όλα στοχεύουν, εκδ. Άγρα, 2013
- Shalamov, Varlam, Οι βιβλιοθήκες μου, εκδ. Άγρα, 2014
- March, Michael, Τα καμένα στολίδια του καλοκαιριού, εκδ. Άγρα 2015
- Mayakovsky, Vladimir, Πως φτιάχνονται τα ποιήματα, εκδ. Ύψιλον 2015
«Μοναξιά»
Αν ενώσεις το βροχόνερο με το δάκρυ σου
το γέλιο σου με τον ήλιο
το σίφουνα, τον αγέρα με την ξεσηκωμένη αγανάκτησή σου.
Αν κλάψεις για τα παιδάκια με τις ρόδινες ανταύγειες
του δειλινού στο πρόσωπο, που πλαγιάζουν
με τα χεριά αδειανά, με τα πόδια γυμνά
θα βρεις τη μοναξιά σου.
Αν σκύψεις στους συνανθρώπους σου
μες στα αδιάφορα μάτια τους θα 'ναι γραμμένη
απελπιστική, ολοκληρωτική η μοναξιά σου.
Κι αν πάλι τους δείξεις το δρόμο της δύναμης
και τους ξεφωνίσεις να πιστέψουν μόνο τον εαυτό τους
θα τους δώσεις μια πίκρα παραπάνω
γιατί δε θα το μπορούν, θα 'ναι βαρύ γι' αυτούς
και θα 'ναι πάλι η μοναξιά σου.
Αν φωνάξεις την αγάπη σου
θα 'ρθει πίσω άδεια, κούφια, η ίδια σου η φωνή
γιατί δεν είχε το κουράγιο να περάσει όλες
τις σφαλισμένες πόρτες, όλα τα κουρασμένα βήματα
όλους τους λασπωμένους δρόμους.
Θα γυρίσει πίσω η φωνή που την έστειλες τρεμάμενη
λαχταριστή, με άλλα λόγια που δεν την είχες προστάξει εσύ
τα λόγια της μοναξιάς σου.
Θεέ μου, τι θα γίνουμε;
Πώς θα πορευτούμε;
Πώς θα πιστέψουμε; Πώς θα ξεγελαστούμε;
Μ' αυτή την αλλόκοτη φυγή των πραγμάτων
των ψυχών από δίπλα μας;
Ένας δρόμος υπάρχει, ένας τρόπος.
Μια θα 'ναι η Νίκη:
αν πιστέψουμε, αν γίνουμε, αν πορευτούμε.
Μόνοι μας.
Φθινόπωρο 1956
(πρώτο της ποίημα)
Το βιογραφικό, η βιβλιογραφία της και το φωτογραφικό υλικό – πηγή : Δ/κτυο
της Αγάθης Ρεβύθη