Γιώργος Ανεμογιάννης

Τα Επτάνησα από το 1814 βρίσκονται στην κατοχή της αγγλικής αυτοκρατορίας. Με την κήρυξη της επανάστασης, η αγγλική διοίκηση τις 7 Ιουνίου 1821, δημοσιεύει προκήρυξη με την οποία "Διορίζονται όλοι οι υπήκοοι Ιόνιοι να μην πάρουν κανένα μέρος, μήτε εις βοήθειαν μήτε εναντίον, ούτε του ενός ούτε του άλλου από τους πολεμούντας, είτε δια θαλάσσης είτε διά ξηράς". Το πνεύμα της αγγλικής πολιτικής, ήταν αυστηρά ουδετερότητα απέναντι των εμπολέμων. Στην ουσία όμως, η αγγλική πολιτική ήταν καθαρά φιλοτουρκική και ανθελληνική. Αυτή στα Επτάνησα εκφράστηκε από τον αρμοστή Μαίτλαν, τον επικαλούμενο Σουλτάν Θωμά. Ήταν δυστύχημα για την επαναστατημένη Ελλάδα, η τοποθέτηση του στρατηγού Μαίτλαν, σαν πρώτου αρμοστή στα Επτάνησα. Οι αγωνιστές Επτανήσιοι αντιμετώπιζαν έναν βίαιο, απολυταρχικό και φοβερό δυνάστη, προσηλωμένο στις αρχές της ιεράς συμμαχίας (προκήρυξη Ιόνιο Κράτος Τ. 23, αριθ. 232).

Παρ' όλα αυτά, πολλοί επτανήσιοι, έλαβαν μέρος στην επανάσταση, είτε οργανωμένοι σε επτανησιακά σώματα, είτε με άλλες ομάδες οπλαρχηγών. Η προσφορά τους ήταν μεγάλη, τόσο στο στρατό ξηράς όσο και στη θάλασσα.
Την εποχή εκείνη τα Επτάνησα διέθεταν ένα μεγάλο αριθμό σκαφών, που τα περισσότερα ήταν οπλισμένα με κανόνια για να προστατεύονται από τους πειρατές. Οι Παξοί το 1821 είχαν περίπου 35 εμπορικά σκάφη, που κυριολεκτικά αλώνιζαν τη Μεσόγειο και Μαύρη θάλασσα.

Στους Παξούς, λίγα μίλια από τις απέναντι ηπειρωτικές ακτές, είχαν καταφύγει προτού κηρυχθεί η επανάσταση περί τις 130 οικογένειες με συνολικό αριθμό ατόμων 550. Αυτό το γνωρίζουμε από τον κατάλογο απογραφής των ξένων στους Παξούς τις 26 Απριλίου 1821, που δημοσιεύτηκε στο βιβλίο του κ. Ι. Τράνακα και είναι πολύ σημαντικός για τις πληροφορίες που δίνει.

Ακόμη στην προεπαναστατική περίοδο στο νησί πηγαινοέρχεται ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, που πάντρεψε στους Παξούς και την ομογάλακτη αδελφή του Αγγελική σιόρα Κόρη, θυγατέρα του Φίλιππου Καμμένου και της Ακριβής Τσαρλαμπά, με τον Μάρκο Βελλιανίτη. Πέθανε στο νησί σε βαθιά γεράματα 90 χρονών το 1888 (ληξιαρχική πράξη αριθ. 71).

Στο συμβολαιογράφο Θεόδωρο Αντίοχο, βιβλίο 5, σελ. 30 - 31, βρίσκεται το προικοσύμφωνο της σιόρας Κόρης, έτους 1829 και στον ίδιο συμβολαιογράφο, βιβλίο διαθηκών του 1836, αριθ. 3, σελίδα 181, βρίσκεται η διαθήκη του πεθερού της σιόρας Κόρης, Αθανασίου Βελλιανίτη).

Ο Οδυσσέας είχε στο νησί οικονομικές συναλλαγές. Στο Αρχείο Παξών, στο ευρετήριο αριθ. 85, 129, βρίσκονται εξουσιοδοτήσεις της γυναίκας του Ελένης Καρέλλη, με ημερομηνία 21 Φεβρουαρίου 1828, με τις οποίες ζητά 8500 γρόσσα τα οποία το 1822 έδωσε ο άντρας της Οδυσσέας στο χωριό Αράχωβα στον Νικόλαο Βελλιανίτη του Αναστασίου. Ακόμη στοιχεία για την οικογένεια του Οδυσσέα και οικονομικές διαφορές βρίσκονται στις "καζέττες" αριθ. 52/1845 σελ. 14, 58, 71, 102/1846 σελ. 19 - 20, στο περιοδικό "ιστορία εικονογραφημένη" αριθ. 38/1971 και στον 6ο τόμο "Χρονικά των Κορυφών" του Κατσαρού.

Άλλος φιλικός και αγωνιστής, που είχε σχέση με τους Παξούς, ήταν ο Χριστόφορος Περραιβός. Αρχές του 1823 τον βρίσκουμε στους Παξούς. Προηγούμενα, όπως λεπτομερέστερα θα δούμε παρακάτω, το 1821, έστειλε στους Παξούς την γυναίκα του Διαμάντη, μαζί με τα παιδιά του και τους ανεψιούς του. Ο Χριστόφορος Περραιβός, όπως φαίνεται από τα έγγραφα που βρίσκονται στο Ιστορικό Αρχείο Παξών αριθ. Ευρετηρίου 158, τέλος Μαρτίου 1823 φεύγει από το νησί έπειτα από διαταγή της αγγλικής αστυνομικής αρχής να εγκαταλείψει τα επτάνησα, για Μωριά και Στερεά.

Τα στοιχεία για τη γυναίκα του Περραιβού, είναι από το βιβλίο του κ. Τράνακα, από το συμπληρωματικό κατάλογο της Επιτροπής, που μεταξύ των άλλων είναι και ο ανεψιός του Βασίλειος Περαιβός του Δημητρίου.
Ο Βασίλειος καλείται από την επιτροπή που αποτελείται από τον Έπαρχο Παξών Στέφανο Φαναριώτη και τον πρόεδρο των δικαστηρίων Ιωάννη Βαπτιστή Μητσιάλη και ανακρίνεται. Στις απαντήσεις, ομολογεί ότι είναι από τη Θεσσαλία, αναχώρησε από την Καλαμάτα τις 11 Απριλίου και ήλθε στους Παξούς. "Η αιτία που ήλθα και ο σκοπός μου, είναι το ξεσήκωμα του Μωριά και η απατηλή ελπίδα να μπορέσω να ασκήσω το επάγγελμα του δασκάλου. Σε περίπτωση που δεν μπορέσω θα παραμείνω να συντροφεύω την θεία μου Διαμάντη Χριστοφόρου Περραιβού, είμαι 32 χρονών".

Στον συμβολαιογράφο Σ. Βερονίκη, βρίσκεται Επιτροπική της Δ. Περραιβού.
"1823, 25 Ιουνίου, ενεφανίσθη η κ. Δ. γυνή του απόντος Χρ. Περραιβού".
Στη συνέχεια οδηγείται στην επιτροπή η Διαμάντη Χριστοφόρου Βασιλείου Περραιβού, στις απαντήσεις της ομολογεί ότι: "Είμαι από την Πάργα και έρχομαι από την Καλαμάτα. Ο σύζυγός μου προ οκτώ μηνών έφυγε από την Καλαμάτα που μέναμε με τα παιδιά μας και τους ανεψιούς Γεώργιο, Ιωάννη και Βασίλειο του Δημητρίου, οι οποιοι ανεψιοί τώρα εδώ μου κάνουν συντροφιά. Για το συζυγό μου έμαθα ότι πήγε στην Κωνσταντινούπολη και ότι θα κατευθυνόταν προς την Βλαχία. Παλαιότερα έκανε υπόλληλος στην Κέρκυρα με την ιδιότητα του συνταγματάρχη στην υπηρεσία των Ρώσων, αργότερα υπηρέτησε τους Γάλλους και τελευταία έκανε τον δάσκαλο στην Καλαμάτα. Ο πατέρας μου είναι ο Μπαλάνος Δημουλίτσας και η μητέρα μου είναι η Ρόζα, που τελευταία ήλθαν από την Κέρκυρα εδώ στους Παξούς για να με ξαναϊδούν. Έχω τρεις γιους και μια υπηρεσία εκτός των δύο ανεψιών μου".

Η Διαμάντη έμενε στον συνοικισμό των Αγίων Αναργύρων μέχρι το τέλος του 1828. Στο Καποδιστριακό Αρχείο υπάρχει επιστολή της στις 7 Απριλίου 1828, που απευθύνεται στον σύζυγό της. Μεταξύ των άλλων γράφει: (φακ. 530) "... Μόλον που υπέφερα τόσα δεινά και προ της επαναστάσεως μετακομίζοντας με εδώ και εκεί ως σκηνίτης δια το συμφέρον του έθνους, και μετά την επανάσταση την απουσίαν σου, χρόνους 7, έλλειψης αναγκαίων, θάνατος των παιδιών μου, γενναίως εδόξασα και δοξάζω τον Θεόν αποβλέπουσα μόνον και μόνον την ελευθερίαν της πατρίδος, καθώς εδώ εις τους Παξούς χρόνους επτά αναμένουσα ημέραν παρ' ημέραν, από μήνα εις μήνα και από χρόνον εις χρόνον νά λάβω γραφήν σου εις το να μεταβώ και μετά τους επτά χρόνους έλαβα γραφήν σου εις το να μεταβώ προς συνάντησήν σου. Αι προτάσεις λοιπόν εις το διάστημα των επτά ετών αρκετά με ετυράνισαν. Τώρα τυρανούμαι δια την περίστασιν των χρεών μου, και δεν μπορώ να αναχωρήσω και δια τούτο αλλοίμονον εις εμέ...".

Η ποθητή σου σύζυγος
Διαμάντη Περραιβού.


Στο τέλος της επιστολής γράφει ο γιος του Θεμιστοκλής: "... Εγώ ο ταπεινός υιός σου Θεμιστοκλής προσκυνώ υικώς, ασπαζόμενος εκ ψυχής με το προσήκον σέβας. Και φρόντισον όσον τάχιστα την στάλσιν της βοηθείας επειδή τώρα ενοχλούμεθα περισσότερον από τους χρεωφειλέτας, με το οπού η γραφή σου ήτον ασφράγιστη και εδιαβάστη από πολλούς και το έμαθον οι χρεωφειλέτες, και συντρέχουν να είμεθα εις περίστασιν των κριτηρίων".
Την επιστολή αυτή ο Περραιβός στέλνει στον κυβερνήτη Ι. Καποδίστρια μαζί με δική του:

Εξοχότατε

Κατά την 29 του απελθόντος Απριλίου, έλαβα γράμμα της συζύγου μου του οποίου αντίγραφον περικλείεται δια περισσοτέραν πληροφορίαν.
Φιλάνθρωπε και συμπαθές Κυβερνήτα. Αν η Πατρίς γνωρίζει τους πολυχρονίους αγώνας και θυσίας μου υπέρ αυτής, την παρακαλώ μετά δακρύων, αν άλλης ανταμοιβής άξιον δεν με εγκρίνει, τουλάχιστον να μην καταδεχθεί ποτέ να βλέπει τα λείψανα της οικογενειάς μου να λιμοκτονώσι δι' αγάπην της, εμέ δε, να κατατήκωμαι από υπερβολικήν λύπην.
Διπλασιάζω λοιπόν τας παρακλήσεις μου προς την Σεβαστήν Κυβέρνησιν εις το να ευκολύνει τα μέσα δια ν' απολαύσω την δυστυχή οικογενειάν μου, της οποίας η σωτηρία επισφραγίζει την ιδικήν μου ύπαρξιν.

3 Μαίου 1828
Εκ του εν Μεγάροις στρατοπέδου
ταπεινός πατριώτης
Χριστόφορος Περραιβός

Η Φιλική εταιρία συστήθηκε στην Οδυσσό της Ρωσίας το 1814, από τους Νικόλαο Σκουφά από την Άρτα, τον Αθανάσιο Τσακάλωφ από τα Γιάννενα, τον Εμμανουήλ Ξάνθο από την Πάτμο και τον Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο από την Ανδρίτσαινα. Δυστυχώς ο αρχηγός Νικόλαος Σκουφάς, πέθανε τις 31 Ιουλίου 1818. Ο Διονύσιος Κόκκινος στην ιστορία του γράφει:
"Με το θάνατο του Σκουφά έλλειψε εκείνος που ενεσάρκωνε την ιδέαν, ο εμψυχωτής όλου του έργου, αυτός απετέλει τον ενωτικόν κρίκον μεταξύ των άλλων αρχηγών, ο εφελκύων τον σεβασμόν και την εμπιστοσύνην όλων".
Τον Δεκέμβρη του 1818, ο καταγόμενος από την Τρίκκη της Θεσσαλίας, Αριστείδης Παπάς, δάσκαλος 36 χρονών, βρίσκεται στην Κέρκυρα και μυεί στην εταιρία τις 5 Δεκεμβρίου 1818, τους αδελφούς Καποδίστρια, Βιάρο και Αυγουστίνο, τον Κωνσταντίνο Γεροστάθη, τον Αρλιώτη και τον Πρεβεζιάνο Ιωάννη Κεφαλά (Ηχώ των Παξών αριθ. 96/1981).

Αρχές Απριλίου 1819 έρχεται στους Παξούς οπού μυεί και ορίζει αρχηγό της φιλικής εταιρίας τον Γεώργιο Λουρόπουλο (Εφημερίδα Παξοί 197-198/193 ). Στην επιστολή του τις 10-1-1819 προς Πρηνάρη γράφει: "Εγώ αναχωρώ εις Παξούς εκειθεν εις Λευκάδα και ακολούθως εις Ζάκυνθον (Δοκίμιο Φιλιμω σελ. 3).

Ο Γεώργιος Λουρόπουλος δεν ήταν Παξινός. Η τοποθετησή του ως αρχηγού της φιλικής εταιρίας, οφείλεται μάλλον στην καταγωγή του. Ήταν από την Πρέβεζα. Ο πατέρας του Μαρίνος ήταν έμπορος και μετέφερε με ναυλωμένα καΐκια διάφορα εμπορεύματα στα νησιά του λεβάντε από το 1773. Το 1778, είχε την ατυχία να καεί το καΐκι, μαρτίγο, του Πέτρου Θεοδώρου Λάη και μαζί τα εμπορεύματά του (Ι.Α. Κερ. Μ. Πρωτοπ. τ. 62 βιβλίο 1, σελ. 229, 340).
Η κόρη του Μαρίνου, Ακριβούλα, παντρεύτηκε το 1799 τον καπιτάν Δημάκη Μακρή με τον οποίον απέκτησαν δύο παιδιά, την Αικατερίνη και την Αδελαΐδα. Η Ακριβούλα γεννήθηκε το 1783 και πέθανε στους Παξούς το 1853 (Προικοσύμφωνο Γ. Λουροπούλου, στον συμ/φο Κ. Μπογδάνο, βιβλίο 5, σελ. 85-87. Αρραβωνιάστηκε την Αννέτα το 1808. Η προίκα του από ρουχισμό και μετρητά, ανέρχονταν σε 16.388 φράγκα).

Το 1810, έζησε το τραγικό τέλος του συζύγου της, κατά την επανάσταση των παξινών εναντίον των γάλλων. Ο αδελφός της Γεώργιος Λουρόπουλος γεννήθηκε το 1785 και εγκαταστάθηκε μόνιμα στους Παξούς το 1808. Παντρεύτηκε εδώ το 1812 με την αρχοντοπούλου Άννα Αθανασίου Βελλιανίτη, του καππιτάν Τόμα. Απέκτησαν τέσσερα παιδιά, τον Περικλή, τη Καρολίνα, την Πηνελόπη και την Αδελαΐδα, υπηκόων οθωμανών (Καζέττα 514/1861, σελ. 11). Ενδιαφέροντα είναι τα στοιχεία που παίρνω από το βιβλίο του κ. Τράνακα:

Παξοί 9 Ιουνίου 1821
Εντιμότατε Λόρδε,

Ο κ. Γεώργιος Λουρόπουλος που κατοικεί από εδώ και 13 χρόνια στο νησί τούτο, έγγαμος, εγγεγραμμένος στο βιβλίο των καταστηματαρχών των Παξών έως τον μήνα Σεπτέμβριο του 1820, πήγε στην Πρέβεζα η οποία είναι πατρίδα του και επελέγη από τούς κατοίκους της Πρέβεζας για να αναλάβει αποστολή στην Κωνσταντινούπολη κατά τον Νοέμβριο του τρέχοντος έτους.
Θα μεταβεί εκεί ως απεσταλμένος μαζί με τον συμπολίτη του Ιωάννη Αυγερινό, για να ικετεύσει τον οθωμανικό θρόνο να αποκαταστήσει και να φέρει εν ισχύει τα δικαιώματα τα οποία απελάμβαναν, όπως επίσης να αποδώσει πάλι στους κατοίκους τα αγαθά τους τα οποία απελάμβαναν, όπως επίσης να αποδώσει πάλι στους κατοίκους τα αγαθά τους τα οποια κατέσχεσεν ο Αλή Πασάς βεζύρης των Ιωαννίνων μετά την υπ' αυτού πραγματοποιηθήσαν κατοχή, όπως θα διίδει η σοφία της ισχυροτάτης Γερουσίας μέσω του ακριβούς αντιγράφου της έρευνας, το οποιο έχω την τιμή να εσωκλείσω.

Αντί όμως να μεταβεί ο Λουρόπουλος στην πατρίδα του ήλθεν απ' ευθείας στους Παξούς για να διανύσει την ορισμένη περίοδο περιορισμού του με απομόνωση για ενδεχόμενη υποπτευομένη επιδημική νόσο και να συναντήσει κατόπιν την οικογενειά του. Θα συνεχίσει να εξασκεί το επάγγελμα του καταστηματάρχη... κ.λπ.

Στέφανος Φαναριώτης
Ρετζιέντε (Έπαρχος)

Προηγούμενα, είχε κληθεί να ανακριθεί από την επιτροπή στις 5 Ιουνίου 1821. Το αποτέλεσμα της ανάκρισης συνοψίζεται στο παραπάνω έγγραφο.
Η έναρξη της Ελληνικής επανάστασης τον βρίσκει να ερωτοτροπεί με την αγγλική διοίκηση. Τον Φεβρουάριο του 1824 με αίτησή του προς τον Έπαρχο Παξών, ζητάει να πολιτογραφηθεί ιόνιος υπήκοος. (Αρχείο Ιονίου Γερουσίας, Τόμος 80, έγγραφο 1079).

"Ο αφοσιωμένος Γεώργιος Λουρόπουλος ποτέ Μαρίνου γεννηθείς στην Πρέβεζα και από 14 χρόνια, είμαι και κατοικώ και νυμφευμένος σ' αυτό το νησί, ικετεύω ταπεινά να καταστώ υπήκοος των ηνωμένων κρατών του ιονίου, ως κάτοικος Παξών...".

Επισυνάπτονται πολλά δικαιολογητικά, μεταξύ αυτών και ένα πιστοποιητικό καλής διαγωγής, που το υπογράφουν 20 εξέχοντες παξινοί.

"Πίστην βεβαίαν κι αληθεστάτην ποιούμε με όρκον οι κάτωθι υπογεγραμένοι, οίτινες εκ των πρωτίστων υποκειμένων τούτης της νήσου ότι ο κ. Γεώργιος Λουρόπουλος ποτέ Μαρίνου από Πρέβεζα έως από το χρόνο 1808 όπου άρχισε να κατοικήσει εις τούτην την νήσον και εις το παρόν εφέρθει πάντοτε τίμια κι με ένα παραδειγματικόν χαρακτήρα καλών ηθών χωρίς να μεταχειριστεί πόποτε κανένα πράγμα άτακτον εις βλάψην του χαρακτήρος του και της υποληψεώς του, δια τα οποία ταύτα όλα έλκυσε πάντοτε την γενικήν φιλίαν κι ευχαρίστησην των εγκατοίκων. Τόσον βεβαιώνουν εις ένδειξην της αληθείας και εις τες αναζητήσεις του προρρηθέντος κ. Λουρόπουλου κι υπογράφουν με όρκον μας".

Τελικά δεν φαίνεται να έγινε δεκτή η αίτησή του. Παραμένει στο νησί, όπου το Μάρτιο του 1828 δημιουργεί επεισόδιο με τη δούλα του Μαριάνα, θυγατέρα του Διαμάντη Καλλιγά και της Τασούλας (Ι.Α. Παξών, αριθ. ευρετ. 83 και 150).

Κατηγορείται ότι εκτύπησε σκληρά την δούλα του γιατί έπεσε το παιδί του από την κούνια του. Στις 9 Απριλίου 1828 το δικαστήριο αποφασίζει να κρατηθεί ο Λουρόπουλος, για να δικαστεί από την εγκληματική αυλή των Παξών. Έχω την εντύπωση, ότι τελικά αφέθηκε ελεύθερος, αλλά φοβούμενος τον Διαμάντη Καλλιγά, άνθρωπο επικίνδυνο και γνωστό από τις μαχαιριές που έδωσε στον Νικολό Κουβαλιά, την απόπειρα να κάψει το σπίτι του Ν. Κουβαλιά, κατά την επανάσταση των Παξινών το 1810 και την ανάρμοστη συμπεριφορά κατά του πατέρα του το 1820, φεύγει από τους Παξούς (Παξινά Ιστορικά Σημειώματα και αριθ. ευρετ. 133).

Τις 2 Οκτωβρίου 1828 από Αγία Μαύρα (Λευκάδα), στέλνει επιστολή στον κυβερνήτη Καποδίστρια, με την οποία του ζητά να βοηθήσει για να σωθεί η Πρέβεζα από την τουρκική σκλαβιά (Καποδιστριακό Αρχίο φάκελος 441).
Η επιστολή καταλήγει : Ο οποίος θέλει πάρει όλα εκείνα τα δραστήρια μέτρα δια να εμποδίσει τους κακούς σκοπούς των απατεώνων. Δεν μνήσκει άλλο λοιπόν παρά να δεόμεθα εις τον Ύψιστον Θεόν δια την ζωή του καλού Κυβερνήτου μας μένωμεν και σας υποσημειούμεθα.

Ο ταπεινός της δούλος
Γεώργιος Λουρόπουλος

Από τη Λευκάδα έρχεται στους Παξούς, όπου τις 4 Φεβρουαρίου 1829, στέλνει επιστολή στον Καποδίστρια με διάφορες πληροφορίες για την Πρέβεζα. Μεταξύ των άλλων γράφει: "Η περίστασή μου είναι τόσο δυνατή όπου δεν έχω να αφήσει την παραμικράν βοήθειαν της φαμήλειας μου οπού συνήστατε από 7 ψυχές και αυτό με έκαμε έως τώρα να μήν ευρίσκομεν εις αυτά τα μέρη, επάσχησα πλέον φορές να πουλήσω ένα οσπίτιον οπού έχω και δεν ευρίσκεται αγοραστής , επειδή και τούτο το δυστυχής νησίον εκατεστήθη πολλά φτωχών. Εάν εδυνόταν από την μεγάλην ψυχή αυτής να μου δοθεί μία βοήθεια δια κυβέρνηση των ανηλίκων τέκνων μου αμέσως αναχωρώ και θέλει έλθω εις προσκύνηση σας πρώτον και έπειτα θέλει απεράσω όθεν με διορίσετε.

Ο ταπεινός δούλος
Γεώργιος Λουρόπουλος"

Στον συμβολαιογράφο Θεοδωρο Αντίοχο, βιβλίο 13, σελίδα 229, βρίσκεται επιτροπικό δια την Αννα Βελλιανίτη συζ. του ποτέ Λουροπούλου το 1837.
Διαθήκη Γ. Λουρόπουλου. Το 1821 Αυγούστου 2 έκαμε την διαθήκη του εις συμ/φο Σωτηρ. Βερονίκη.

Πόσο ακόμα έμεινε στους Παξούς δεν είναι εύκολο να προσδιορίσουμε. Πέθανε στην Πρέβεζα προ του 1850, και καθώς φαίνεται από την καζέττα (αριθ. 78/1850, σελ. 20), στους Παξούς χρεωστούσε στους ευγενείς αδελφούς Ανδρέα και Μηλτιάδη Κάφυρη, μεγάλη ποσότητα λαδιού. Η απαίτηση του δικηγόρου των δανειστών μεταξύ των άλλων γράφει: Ο αυτός Λουρόπουλος ανεχώρησε από την νήσον ταύτην και απεβίωσε εκτός του κράτους τούτου και ο υιός του Περικλής και μόνος κληρονόμος έχει την διαμονήν του την σήμερον εις την πόλιν της Πρέβεζας ως υπήκοος οθωμανός.

Άλλοι γνωστοί παξινοί φιλικοί είναι:

1) Ο Δημάκης Γερολύμου Βελλιανίτης, αναφέρεται ο 281ος σε κατάλογο των φιλικών, με ημερομηνία 7 Απριλίου 1719.

2) Ο παξινός πλοίαρχος Σταμάτης Ρωμάνος, μυημένος στην Οδυσσώ, με εισφορά 400 γρόσια.

3) Ο Θεόδωρος Βελλιανίτης μυημένος στην Περτούπολη της Ρωσίας.

4) Ο Αναστάσιος Βελλιανίτης στο Κίσνοβο της Ρωσίας και

5) Ο Ιωάννης Αρώνης, γιατρός και έμπορος.

Γεννήθηκε στους Παξούς το 1808 (Παξοί Ηχώ 138-1 ) και πέθανε στους Παξούς το 1893. Από το 1842 εμπορεύεται στην Αλεξανδρέττα της Συρίας. Το 1849 ταξιδεύει στην Κέρκυρα - Συρία - Κων/λη - Λονδίνο - Κέρκυρα - Παξοί. Έφυγε από τη ζωή με το παράπονο που δεν δικαιώθηκε ο δικαστικός αγώνας του, με τον Άγγλο διοικητή της Αλεξανδρέττας, που του άρπαξε την τεράστια περιουσία του (Αρχείο Παξών αριθ. ευρετ. 221). Στην αναφορά του το 1857 προς τον Λόρδο Πάλμε γράφει ότι ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρίας, συνδρομητής, συμβάλλων εις τας ανάγκας της επαναστάσεως του 1821 και εις εκ των υποστηρικτών της.

Εκτός των φιλικών, παξινοί βρίσκονται και στα πεδία των μαχών, από αυτούς γνωστοί είναι:

1) Ο Ιωάννης Ντούμας. Από αναφορά του το 1865, πληροφορούμεθα ότι :
"Υπήρξεν εις των σπουδαίων συμμετασχόντων κατά τον ένδοξον εθνικόν αγώνα και εις τας πλείστας των μαχών οίτινες συνεκροτήθηκαν από του έτους 1821 μέχρι του έτους 1827. Έλαβεν ενεργόν μέρος υπό διαφορους οπλαρχηγούς κατ' αρχάς ως στρατιώτης και φθάσας μέχρι του βαθμού εκατοντάρχου όν έλαβε κατά την 15 Σεπτεμβρίου 1824 παρά της τότε προσωρινής Δ/νσεως της Ελλάδος, φέρει δε εισέτι επί του σώματος του πληγάς ας υπέστη εν ταις μάχαις και ιδιαίτερα την εκ πυροβόλου ανεξάλειπτον κατά τον αγκώνα του διατρύσαντος υπό της εχθρικής σφαίρας αριστερόν βραχιονά του και την επιφάνειαν των αριστερών πλευρών του" (εφημ. Κερκυραϊκά νέα αριθ. 1359/1978 και Ηχώ των Παξών αριθ. 89/1980).

2) Ο Γεώργιος Λιναράς. Στην εφημερίδα Παξοί αριθ. 223/1939, ο Νίκος Μπόϊκος, γράφει γι' αυτόν μεταξύ των άλλων:

"Ο Γ. Λ. του Γιακουμή γεννήθηκε το 1798 στο ήρεμο και μικροσκοπικό χωριό Λιναράτικα των Παξών.

Η επανάστασις είχε ξεσπάσει και ο μέγας πατριώτης, στις φλέβες του οποίου εκόχλαζε το γνησιότερο ελληνικό αίμα και στη μεγάλη ψυχή του έκαιε άσβεστο το πυρ για την απελευθέρωση του γένους, μέσα στο σφρίγος των 23 ετών του ηστάνθη πως έπρεπε να αναζητήσει το κατάλληλον πεδίον δράσης μακράν από τους Παξούς. Και το αθάνατο παλληκάρι καταλείπει την ήρεμο νήσον σπεύδων με θέρμην προς το Αργοστόλι την επίκαιρον στιγμήν που εστρατολογούντο οι περί τον αείμνηστον Μεταξά μεγάθυμοι Κεφαλλήνες.
Εις την άλωσιν της Τριπολιτσάς αναδεικνύεται άφθαστος πολεμών ως λέων, τραυματίζεται εις τον δεξιόν βραχίονα, αλλά παρ' όλον τούτο εξακολουθεί να μάχεται γενναίως. Σφαίρα διατρυπά και την κνήμη του και πίπτει βαριά πληγωμένος, μεταφέρεται στην σκηνή του στρατηγού του, αλλά ο Παξινός δεν αποθαρρύνεται και μετά πενθήμερον νοσηλεία μάχεται πάλιν.

Τρίτη σφαίρα διατρυπά τον θώρακα του γενναίου μαχητού και τον θέτει εκτός μάχης αρκετόν χρόνον. Μετ' ολίγους μήνας μάχεται στην Κλεισούρα και θαυματουργεί με την στρατιά του Νικηταρά, αλλά τραυματίζεται μίαν ακόμη φοράν και τίθεται εκτός μάχης στο Αιτωλικόν.

Μεταφέρεται στην Ζάκυνθον ο ημίθεος και νοσηλεύεται κοντά στον Κων/νον Ρώμα, απ' εκεί παλινοστεί στους Παξούς, όπου συγκομίζει της αθάνατες δάφνες των ηρωικών του κατορθωμάτων. Με την εθνικήν αποκατάστασιν και την ανάρρησιν του Όθωνος μετακαλείται από τον στρατηγό Μεταξά, του απονέμεται προσωπική σύνταξη και διορίζεται στο οπλοστάσιο της Ναυπλίας. Εν έτος αργότερα του αναγνωρίζονται υπέρ του έθνους πολύτιμαι υπηρεσίες και εισηγούμενου του υπουργού Ρίζου Ραγκαβή του απονέμεται ο σιδηρός σταυρός, το δε τρίτο έτος ο αργυρός τοιούτος.

Γέρος πια μάχεται και πίπτει τραυματισμένος προ των ανακτόρων από αντιοθωνικούς. Έκπτωτος των τιμών, στόχος του μίσους και της εμπάθειας, φεύγει για την πατρίδα του. Εκεί στα Λιναράτικα ζει άσημος, ταπεινός, άγνωστος με την πιστή σύζυγό του Ευδοξία, έχων ήρεμον την συνείδησιν, ότι ευόρκως και τιμίως ως αληθής Έλλην στρατιώτης εξεπλήρωσε το προς την πατρίδα καθήκον του".

3) Ο Γεώργιος Δαλιέτος. (Παξινά ιστορικά σημειώματα του κ. Ζερμπά, σελ. 67 και Ηχώ των Παξών αριθ. 107-108/82).

Ήταν ναυτικός, είχε ιδιόκτητο ποταμόπλοιο στην Μολδαβία. Με την κήρυξη της επανάστασης κατατάγεται στο στρατό του Υψηλάντη, μετέχει της μάχης του Γαλαζίου και χάνει το ένα χέρι του. Έρχεται στην Ελλάδα, αγοράζει μια γολέτα και σαν πλοίαρχος υπηρετεί την επανάσταση.

4) Ο καπετάν Κυριάκος Παξινός. (Παξινά ιστορικά μελετήματα, σελ. 68, Ηχώ 103/8 ). Ιδιοκτήτης και κυβερνήτης σκούνας που ανήκε στο στόλο της Ύδρας. Με τη σκούνα του μετέφερε κατά την διάρκεια του αγώνα, υλικά και τροφές για τον ελληνικό στόλο.

5) Ο Ανδρέας Κόνταρης.

Στην δραματική περιπέτεια του σώματος των Επτανησίων, κατά την πολιορκία της Ακρόπολης στις 27 Σεπτεμβρίου 1826, μεταξύ των επτά Επτανησίων που καταδιώχθηκαν και κλείστηκαν στην εκκλησία του Αγίου Κοσμά στο Π. Φάληρο, τοποθεσία "Τρεις Πύργοι", ήταν και ο Παξινός Ανδρέας Κόνταρης.
Ο κ. Γεράσιμος Τράνακας στην "Ηχώ των Παξών" αριθ. 26/1974, 156/86, 159/87 που αναδημοσιεύτηκε στα Αθηναϊκά αριθ. 87/1989, γράφει:
"Έπειτα από άμυνα πολλών ωρών και αφού απέρριψαν περιφρονητικώς προτάσεις των Τούρκων περί παραδόσεώς των, οι εξ εκ τούτων εφονεύθησαν μαχόμενοι, ο δε εβδομος, ο Ανδρέας Κόνταρης εκ Παξών, εξαντλήσας τα πυρομαχικά του, έπεσε γυμνός εις την θάλασσαν και κολυμβών υπό βροχήν εχθρικών σφαιρών έφθασεν εις το πλοίον, το οποίον παρέπλεε την ακτήν δια να περισυλλέξη όσους ηδύναντο να διαφύγουν εκ της καταδιώξεως.
Τοιουτοτρόπως εματαιώθη μεν η προσπάθεια του σώματος των Επτανησίων να εισέλθει εις την Ακρόπολην προς ενίσχυσιν των πολιορκουμένων εν αυτή, οι αποτελούντες όμως αυτό, παρά την αποτυχίαν επεδείξαντο κατά τας μετά των εχθρών συγκρούσεις, τόλμην, ηρωισμόν και αυταπάρνησιν, μεταξύ δε τούτων διεκρίθη και ο ήρως Παξινός Ανδρέας Κόνταρης".

6) Ο Δωρόθεος Μηλιώτης του Σπυρίδωνος. (Εφημ. Παξοί αριθ. 3/1925).

Προτού ακόμη γίνει καλόγερος, συνδέεται δια στενής φιλίας με τον επίσκοπο Παραμυθίας Χρύσανθο, που είχε καταφύγει στους Παξούς το 1803. Δέκα οκτώ χρονών παλληκάρι το 1821, μπαρκάρει ναυτόπαις, σε πλοίο που μετέφερε από την Ευρώπη, πολεμοφόδια για τον αγώνα, στους Έλληνας επαναστάτες του Ναυπλίου και άλλων παραθαλασσίων πόλεων της Πελοπονήσου. Τα όπλα και τα πολεμοφόδια, μεταφέρονταν από τον τολμηρό Παξινό και παραδίδονταν στους αγωνιστές. Ήταν ενάρετος και ομιλούσε την ιταλική και άλλες ξένες γλώσσες. Πέθανε το 1893 σε ηλικία 90 χρονών και τάφηκε στην εκκλησία των Αγίων Απο- στόλων στον Ερημήτη.

Ο Λουδοβίκος Σαλβατώρ στο βιβλίο του, στις σελίδες 357-361 το 1887 γράφει:

"Εικόνα μεγαλυτέρας ευχαριστήσεως, μεγαλυτέρας ψυχικής γαλήνης, ουδαμού δύναται τις να εύρει, ως εις τον ερημήτην του χωρίου Μποϊκάτικα, τον γηραιόν ναυτικόν, τον καλόγηρον, μαρινέρον, ως τον ονομάζουσι, τον ερημήτην, τον ναύτην".

7) Φώτιος Ανεμογιάννης, επικεφαλής 70 εθελοντών παξινών συμμετείχε στον αγώνα του '21 και έδειξε ξεχωριστή ανδρεία στις μάχες του Λάλα, Γαστούνης, Πύργου και Πατρών (Λίμπρο ντ' όρο Σ. Κατσαρού Τ. 3, σελ. 85) και

8) Ο Παξινός Γεώργιος Ανεμογιάννης.

Όχι περισσότερο ήρωας από τους άλλους αγωνιστές, ο Γεώργιος Παξινός, είναι ο πιο γνωστός στο πανελλήνιο. Γι' αυτόν έχουν γράψει: ο Θεόδωρος Βελλιανίτης στην εγκυκλοπαίδεια της μεγάλης Ελλάδος, ο Σ. Βερύκιος στο βιβλίο του "Επτανησιακοί παλμοί και αγώνες του '21", ο Διονύσιος Κόκκινος στη σελ. 343, στην εφημ. Παξοί, αριθ. 23/1926, 91-93/1929, 113/1930, 200/1965, 213/1966 και Ηχώ των Παξών αριθ. 37/1975, 50-51/1976 και 70/1978 35/75, 98/81, 115/88, 158/86, 166/87, 168/87, 184/89 κ.λπ. Επίσης ο Οικονόμου έχει γράψει το μυθιστόρημα "Φλεγόμενο Φλάμπουρο".

Γι΄αυτόν ταιριάζουν οι στίχοι του Σολωμού:

"Παληκαρά και μορφονιέ, γειά σου, καλέ, χαρά σου
άκου, νησιά, στεριές της γης, έμαθαν τ' όνομά σου".
Από τον πρώτο χρόνο της επανάστασης βρίσκεται στο πλήρωμα του πλοίου της Λασκαρίνας Μουμπουλίνας (οι σύμμαχοι) και την νύχτα τις 10 Ιουνίου 1821, προσπαθώντας, με το πυρπολικό να κάψει τουρκικό πλοίο, προ της Ναυπάκτου, συνελήφθη, σουβλίστηκε και κρεμάστηκε στο κάστρο για παραδειγματισμό.

Το άγαλμά του στολίζει την ανατολική είσοδο του λιμανιού του Γαΐου και την πόλη της Ναυπάκτου που βρήκε τραγικό θάνατο.

Στη βάση του αδριάντος του στους Παξούς, είναι χαραγμένο το στερνό τραγούδι του, που το πήραν τα κύματα και τόριξαν στις ακτές των Παξών, παρηγοριά, στη γλυκειά αρραβωνιαστικιά του, Κωνσταντίνα Λέκκα.

"Ελευθεριά ζητάτε μωρ' αδέλφια
κι εγώ δια την πίστη μου, θέλ' αποθάνω πρώτος
μα τη γλυκειά πατρίδα μας
αν δεν καεί ο φλόκος.
Ο φλόκος κάηκε.

Στον προαναφερόμενο κατάλογο της επιτροπής για τους ξένους, που βρίσκεται στους Παξούς το 1821, αναφέρονται και οι εξής:

1) Ο επίσκοπος Αμβρόσιος του ποτέ Χρήστου από την Άρτα.
Αφιχθείς προ 4μήνου. Του χορηγήθηκε για την ώρα άδεια παραμονής, έως ότου ληφθούν διασαφηνιστικές πληροφορίες.

2) Παπάς Άνθιμος ποτέ Ζαχαρία από τη Χειμάρα, λειτουργεί στην εκκλησία του κόμητα Μακρή, στον Παντοκράτορα, αφιχθείς προ 4μήνου. Οφείλει να απομακρυνθεί από το νησί καταστείς ύποπτος.

Πράγματι στο βιβλίο της παραπάνω εκκλησίας, υπάρχει η εξής σημείωση:
"1820 Δεκεμβρίου 14. Ήλθεν ο πατήρ Άνθιμος Χειμαριώτης, εφημέριος της εκκλησίας του Παντοκράτορα και Αγίων Πάντων.

1826 Απρίλίου 2. Μάθαμε ότι εσκοτώθη εις Μεσολόγγι".

3) Ο Ιωάννης Κοκόνας ποτέ Νικολού, από την Τήνο, αφιχθείς προ 2μήνου οφείλει να απομακρυνθεί από το νησί καταστείς ύποπτος και

4) Η Ελένη είναι η σύζυγος του Οδυσσέα Αντρούτσου, την οποία αναφέραμε παραπάνω.

Εκτός του επισκόπου Αμβροσίου, το 1803, κατέφυγε στους Παξούς ο Χρύσανθος Κουφάλας ή Κεφαλάς, κυνηγημένος από τον Αλή Πασά (εφημ. Παξοί 3/1925).

Το 1804 βρίσκεται στην Κέρκυρα, απ' όπου απευθύνει προς τον Τσάρον της Ρωσίας τις 30 Σεπτεμβρίου 1804, επιστολή, με την οποία τον παρακαλεί να
παραμείνει στην Κέρκυρα μεταξύ των δούλων του.

Στην επιστολή του περιγράφει, όλος ένδακρυς τους βασανισμούς που υπέστη από τους Τούρκους και την ανατίναξη του σπιτιού του στην Πάργα (Ιστορία της εκκλησίας της Κέρκυρας, του Σ. Παπαγιώργη).

Το 1813 - 1818 διορίστηκε τοποτηρητής της Μητροπόλεως Κερκύρας. Το 1818 - 1827 είναι Επίσκοπος Παξών. Τον Οκτώβριο του 1827 διορίστηκε πάλι τοποτηρητής στην Μητρόπολη Κερκύρας μέχρι τον Αύγουστο του 1833 και από το 1833 μέχρι το θάνατό του το 1848 Επίσκοπος Παξών. Στην εκκλησία της Υπαπαντής φυλάσσονται τα ιερά άμφια και η ποιμαντορική ράβδος του.
Στις 6 Νοεμβρίου 1821, παίρνει επιστολή από Παλαιά Πάτρα, από τον ιερομόναχο Δανιήλ από τα Γιάννενα. Η επιστολή δημοσιεύτηκε στο βιβλίο Ιστορικά σημειώματα του κ. Ζερμπά και βρίσκεται στο Ι. Α. Παξών αριθ. ευρετηρίου 14. Μεταξύ των άλλων γράφει:

"Λοιπόν να πασχίσης αυτού στον τόπο οπού είσαι να πάρεις έως 50 ανθρώπους ή ολιγώτερους, με ότι τρόπον ημπορέσης και έβγα εις την Ρούμελη όπου είναι οι Παργινοί". Η επιστολή παρουσιάστηκε στην αγγλική αστυνομία και έγιναν οι σχετικές ανακρίσεις.

Άφησα τελευταίο, ένα ναυτικό επεισόδιο, που διεδραματίστηκε το 1821 στα νερά των Αντιπάξων. Αναφέρεται από τον κ. Ζερμπά με τον τίτλο "Επαναστατικά σκιρτήματα εις Παξούς κατά το έτος 1821".

Ας το δούμε με τα νέα στοιχεία που βρήκα στο Ι. Α. Παξών αριθ. 78.
Με έγγραφό της η αστυνομία Παξών, τις 28 Μαίου 1821, κάνει γνωστό στην επιδιορθωτική κάμαρα Παξών, τις ανακρίσεις που έγιναν στον καραβοκύρη περάντζας, Σταμάτη Ανεμογιάννη, καμωμένες στη Λευκάδα και στους Παξούς, σχετικά με το έγκλημα που έγινε προ ημερών από τον καραβοκύρη Αναστάσιο Λύχνο του Σπυρίδωνος, επονομαζόμενο γάτο, από το χωριό Λυχνάτικα Παξών, με τους συντρόφους του:

1) Κωνσταντή Βελλιανίτη ποτέ Μίχου, από το χωριό Κορφιατζέικα,
2) Ιωάννη Βελλιανίτη του Αθανασίου, από το χωριό Κουκούλια,
3) Γεώργιο Βελλιανίτη ποτέ Πανταζή από το Γάη,
4) Νικόλαο Κρητικό, από χωριό Λοϊσιάτικα,
5) Ιωάννη Ανεμογιάννη ποτέ Κωνσταντή, από χωριό Κατσιμάτικα,
6) Αναστάσιο Βελλιανίτη ποτέ Αντζουλή, από χωριό Κορφιατζέϊκα,
7) Γεράσιμο Παπαδάτο του Αναστάση, από χωριό Λοϊσιάτικα,
8) Κώστα Λοΐσιο του Ανδρέα, από χωριό Λοϊσιάτικα,
9) Γεώργιο Δαμουλιάνο, από Ζάκυνθο,

οι οποίοι με το πλοίο του Λύχνου ανεχώρησαν από Παξούς στις 10 Μαίου 1821, ώρα 12 μεσημβρινή χωρίς άδεια απόπλου.

Τηρείται η δικαστική δεοντολογία και αφού δεν παρουσιάστηκαν οι υπαίτιοι, καλούνται στο δικαστήριο οι παρακάτω μάρτυρες:

1) Σταμάτιος Ανεμογιάννης από το Λογγό,
2) Παναγιώτης Ανεμογιάννης από το Λογγό,
3) Σταμάτης Κάγκας από το Λογγό,
4) Ζαχαρίας Πέτρου από τη Λάκκα,
5) Σπύρος Βερονίκης από το Γάη,
6) Γιώργης Βλαχόπουλος από το Γάη,
7) Αναστάσης Αρβανιτάκης από το Γάη,
8) Παύλος Βλαχόπουλος από το Γάη και
9) Αναστάσης Σουλιώτης του Γιάννου (Πρωτόγερος) από Αντιπάξους.

Στις 22 Αυγούστου αρχίζει η εξέταση των μαρτύρων που κράτησε μέχρι τις 26 Νοεμβρίου 1821.

Το ιστορικό:

Τα δύο πλοία, του Λύχνου και το τούρκικο ήταν αγκυροβολημένα στο λιμάνι του Γάη. Το τούρκικο σηκώνει την άγκυρα και αναχωρεί τις πρωινές ώρες τις 10 Μαίου 1821. Καραβοκύρης του τούρκικου πλοίου ήταν ο Ιωάννης Σμυρναίος, που μαζί είχε ένα Τούρκο λοχία, με δημόσια γράμματα και ηδύσματα για τον καπετάν Μπέη της Πρέβεζας.
Το πλοίο του Λύχνου, που προφανώς καιροφυλακτούσε, μετά από λίγο, αναχωρεί από το λιμάνι και φθάνει το τούρκικο στα νερά των Αντιπάξων. Γίνεται συμπλοκή, πέφτουν ντουφεκιές, σκοτώνουν τον τούρκο λοχία, σαλτάρουν στο τούρκικο πλοίο, παίρνουν τα εμπορεύματα και φεύγουν, εγκαταλείποντας το τούρκικο.

Στο κείμενο, η κατηγορία που διατύπωσε η αγγλική αστυνομία, έχει ως εξής:
"... Θεορώντας οπού από κάθε μέρος αποδείχνεται ο κρυφός αναχωρισμός του άνωθεν καραβοκύρη Λύχνου και συντρόφων του και η απουσία αυτών από ετούτην την νήσον, καθώς ομοίως και το βαρύτατον έγκλημα οπού εκ τους ιδίους ενεργήθει, παίρνοντας υπό κάτω εις την βλέψιν των κατοίκων τούτης της χώρας Γάη, με τρόπον ληστρικόν και παράνομον το οθωμανικόν πλοίον, οπού προ ολίγων ωρών είχε εύγει από ετούτων τον λιμένα, βάνοντας εις πράξιν τον μισητόν και παράνομον φόνον εις δύο ανθρώπους από το εκουιπάγιο του ειρημένου πλοίου, αρπάζοντας και το φορτίον που ήταν μέσα εις αυτό. Πράξις τούτη ενάντια εις τους νόμους και εις την κοινωνία των ανθρώπων κ.λπ.".
Καταγράφω μόνο τις απαντήσεις δύο μαρτύρων:

Μάρτυρας, Ανάστος Σουλιώτης (Πρωτόγερος).
Ερώτηση: Άκουσες και ηξεύρεις πως ο ρηθείς γάτος και συντρόφοι του να έπραξαν κανένα βαρύτατον πταίσμα εις τους απερασμένους μηνας;
Απάντηση: Δεν ηξεύρω άλλο παρέξ οπού τον απερασμένο Μάϊο έξω από τους Αντιπάξους εφάνηκαν δύο καΐκια, τα οποία ερχόταν ντρήτα δια τους Αντιπάξους, εμείς τα εντουφεκίσαμε και τα εδιώξαμε, αλλά δεν εγνωρίζαμε τι καΐκια ήταν, ερχόμενος όμως εις Παξούς την άλλην ημέραν άκουσα ότι ο γάτος έκαμε το δελήτο και πως εσαλίρισε το καΐκι το τούρκικο που είχε φύγει από εδώ και τότε μου ήλθαν οι ενθύμησες, τα δύο καΐκια που ερχόνταν εις Αντιπάξους πως από αυτά να ήτον το ένα του γάτου και το άλλο το τούρκικο, όμως ούτε το πιάσιμο είδα ούτε άλλο ηξεύρω.

Οι μάρτυρες, αδελφοί Σταμάτης και Παναγιώτης Ανεμογιάννης του Ιακώβου, που συνάντησαν τον καπετάν Γιάννη Σμυρναίο στην Λευκάδα, ο πρώτος είπε ότι γνωρίζει τον Αναστάση Λύχνο, ονομαζόμενο γάτο και τους συντρόφους του, έξι τον αριθμόν και έλλειπε μόνον ο τορύρκος. Ο δεύτερος είπε, ότι γνωρίζει μοναχά τον καπετάν Λύχνο.

Στις 12 Σεπτεμβρίου, με απόφαση του δημοσίου Κοντόσταυλου, δημοσιεύονται τα αγαθά των κατηγορουμένων, με την κατηγορία της θαλασσινής ληστείας μετά φόνου. Στις 26 Νοεμβρίου 1821 καλούνται να παρουσιαστούν οι συγγενείς των κατηγορουμένων.

Ο Ζακυνθινός Γεώργιος Δαμουλιάνος, δεν έχει συγγενείς στους Παξούς και ο πεθερός του Ιωάννης Διαμάντης, δεν έχει την διαχείρηση του γαμπρού του. Για το Δαμουλιάνο, από δύο έγγραφα του Ι. Α. Παξών, τις 7 Ιουλίου και 26 Αυγούστου 1820, γνωρίζουμε ότι ήταν στην υπηρεσία του δημοσίου στους Παξούς με την ιδιότητα του πρωτοκτίστη, υπό τις διαταγές του άγγλου συνταγματάρχη Ρόμπισον, γενικού εισπράκτορα των δημοσίων εσόδων και ότι καταδικάστηκε σε δύο χρόνια φυλακή, γιατί έκλεψε και πούλησε τα μάρμαρα του δημοσίου. (Ο Γ. Δαμουλιάνος του ποτέ Ιωσήφ παντρεύτηκε την Αικατερίνα Μαστροϊωάννου Διαμάντη το 1813. Το προικοσύμφωνο βρίσκεται στο Αρχείο Παξών, στον συμβολαιογράφο Κ. Μπογδάνο, βιβλίο 7, σελ. 19. Επίσης στον ίδιο συμβολαιογράφο βιβλίο 9, σελ. 2 βρίσκεται συμφωνητικό του Δαμουλιάνου για κατασκευή μαρμάρων στους Αντιπάξους).

Υποθέτουμε, πως το 1821, δραπέτευσε και έφυγε από το νησί με το πλοίο του Λύχνου. Ήτανε άραγε αδελφός ή συγγενής του φαρμακοποιού Διονύση Δαμουλιάνου, που κλείστηκε στις αγγλικές φυλακές, γιατί βοήθησε τους αγωνιστές του '21 (Βερύκιος σελ. 23).

Έτσι έκλεισε η δικογραφία, για ν' ανοίξει πάλι, όταν το 1827 συλλαμβάνεται ο Ιωάννης Βελλιανίτης, που όπως αποδεικνύεται μπήκε στο πλοίο του Λύχνου σαν επιβάτης, να πάει στους Αντιπάξους να αγοράσει τυρί.

Στη μακροσκελή αναφορά του στις 8 Μαρτίου 1827, αναφέρει τα γνωστά γεγονότα και προσπαθεί να αποδείξει την αθωότητά του.

1) Δεν ξεμπάρκαρε στους Αντιπάξους, γιατί τους εμπόδισαν με ντουφεκιές,
2) Εξεμπάρκαρε στην Κλαρέντζα και από εκεί πήγε στο Αργοστόλι, όπου άνοιξε εργαστήρι και μάλιστα 3 φορές ήλθε στους Παξούς και
3) Υποδεικνύει ως μάρτυρα τον Αθανάση Φαναριώτη του Θεοφύλακτου, που είχε αγορασμένο όλο το τυρί. Συγχρόνως προσκομίζει πιστοποιητικό καλής διαγωγής, με ημερομηνία 17 Ιουλίου 1824, με τις υπογραφές 13 Αργοστολιωτών. Μεταξύ των άλλων γράφουν, ότι προ τριών ετών ήταν στο Αργοστόλι και είναι άνθρωπος χρήσιμος, ευσεβής, ειρηνικός και καλής διαθέσεως.

Στις 2/14 Μαρτίου 1827, συνέρχεται η εγκληματική αυλή των Παξών, με κριτή τον Καραβία και εξετάζονται οι μάρτυρες.

Ο μάρτυρας Σπυρίδων Κατσίμης, είπε, ότι όταν πήγε στην Καυκαλίδα συνάντησε εκεί τον Αναστάση Λύχνο λεγόμενο γάτο και του είπε: "Γιατί μπρε Τάση να πάρετε το ξένο παιδί από το σπίτι του και να το φέρεται εδώ, να το παρατήσεται στον ξένο τόπο;".

Ο Λύχνος μου είπε: "Που το είδετε το γρούνι; Καλά του έκαμα, διατί ο πατήρ του, όταν ήτο κριτής μου έκαμε πολλά κακά και να έχει χάρη που δεν τον έρριξα στο πέλαγος, όχι να τον ρίξω στους Αντιπάξους, οπού ήθελε και ότι ολίγον έλλειψε να μας σκοτώσουν εκεί εις τους Αντιπάξους για το χατήρι του. Τώρα καλά τον έχουμε γιατί ο πατέρας του, θέλει και δεν θέλει θα διαφεντεύσει και εμάς".

Το δικαστήριο μετά την διαδικασία των μαρτύρων στην απόφασή του, στις 26 Μαρτίου 1827, αποφαίνεται ότι ο Ιωάννης Βελλιανίτης του Αθανασίου, πρέπει να πληρώσει λίρες στερλίνες 14 και τα έξοδα του δικαστηρίου για να αποφυλακιστεί, διαφορετικά θα μείνει ακόμη άλλους 7 μήνες φυλακή.
Πληρώνοντας ο ταλαίπωρος Γιάννης Βελλιανίτης τις λίρες, αφέθηκε ελεύθερος. Έτσι για δεύτερη φορά κλείνει ο φάκελος, για να ξανανοίξει πάλι μετά από 22 χρόνια.

Τον Οκτώβριο του 1843, φθάνει στους Παξούς ο 35χρονος Γεράσιμος Παπαδάτος, ένας από το πλοίο του Λύχνου. Συλλαμβάνεται από την αγγλική αστυνομία και ανακρίνεται κανονικά. Στην ανάκριση λέει ότι είναι από το χωριό Λοϊσιάτικα Παξών, τον πήρε ο Λύχνος στο πλοίο του να κόψει ξύλα στους Αντιπάξους και τον παράτησε στο Μωριά. Ακόμη λέει ότι δούλευε εκεί πότε ως γεμιτζής και πότε ως εργάτης και δεν θυμάται τίποτε άλλο, γιατί τότε ήταν 11 χρονών παιδί.

Με τον Παπαδάτο κλείνει πλέον οριστικά ο φάκελος Αναστάση Λύχνου. Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε τι απόγινε το πλοίο και το υπόλοιπο πλήρωμα. Έλαβαν άραγε μέρος στην επανάσταση, εβοήθησαν τον αγώνα;

Αυτοί ήταν οι γνωστοί Παξινοί φιλικοί και αγωνιστές, που πήραν μέρος στην τιτανομαχία του 1821.

Ένα μικρό νησί 5 χιλιάδων ψυχών, που το 1810, μόνο, επαναστάτησε κατά των Γάλλων Αυτοκρατορικών και που λίγο αργότερα το 1814, με εθνική υπερηφάνεια και συγκίνηση, άκουσε τη βροντερή φωνή του στρατηγού Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, που αντήχησε από τους Πλάνους της Λάκκας και το φρούριο του Αγίου Νικολάου καταλύοντας την γαλλική σκλαβιά, συγκλονισμένο από τον ιερό αγώνα και παρά τις αντίξοες περιστάσεις, που προερχόταν από την αυστηρή και μονόπλευρη εφαρμογή της αγγλικής πολιτικής στα επτάνησα, δεν δίστασε να προσφέρει στο βωμό της λευτεριάς τα παιδιά του, για να "Σπάσουν με τις ψυχές, με τα κορμιά, με το σπαθί τους, και με την πένα τους, τις αλυσίδες της σκλαβιάς".

ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΟΙΚΑΣ

στην εργασία του στο Ιστορικό Γραφείο Κέρκυρας 

Ο Ιωάννης Ν. Δόικας γεννήθηκε το 1932 στο χωριό Μάρμαρο Κερκύρας. Μετά τη θητεία του στο στρατό, διορίστηκε (επί συμβάσει) στο Δημόσιο Ταμείο Κερκύρας, όπου παρέμεινε για τρία χρόνια. Το 1960, κατόπιν εξετάσεων, διορίστηκε στο Ιστορικό Αρχείο Παξών, όπου παρέμεινε μέχρι τα μέσα του 1973. Στη συνέχεια, μετατέθηκε στο Ιστορικό Αρχείο Κερκύρας, αναλαμβάνοντας τη διεύθυνσή του. Συγχρόνως, διορίστηκε υπεύθυνος στο Αρχείο της Ιονίου Πολιτείας μέχρι το 1983, οπότε και επανήλθε στο Ιστορικό Αρχείο Παξών, μέχρι τη συνταξιοδότησή του, το 1992. Παράλληλα με τις υπαλληλικές υποχρεώσεις του, ερεύνησε και μελέτησε πολλά ιστορικά αρχεία, δημοσίευσε ενδιαφέρουσες ιστορικές μελέτες, κυρίως των Παξών, και έδωσε πολλές διαλέξεις.
Τις 24/11/2013 βραβεύτηκε για την προσφορά του από την Ένωση Επτανησίων. Έχει επίσης βραβευτεί από την Ηχώ των Παξών και τον Δήμο Πάξών για το σύνολο του έργου του.